آتشک از قديمي ترين بيماري هاي باکتريائي است که عامل آن باکتري Erwinia Amylovora مي باشد و ميتواند بيش از 75 نوع درخت و بوته از خانواده Rosacea را مورد حمله قرار دهد .
بيماري در درختان سيب و گلابي بيشتر مخرب است .
باکتري عامل بيماري در شانکر هاي نسبتاً فرو رفته زمستان گذراني کرده و در بهار، زماني که دماي محيط مساعد باشد و باران هاي مکرري روي دهد باکتري شروع به فعاليت کرده و به سرعت زياد شده و با کمک حشرات ، باران و باد پراکنده مي شود .
اين بيماري بيش از 200 سال است که در آمريکاي شمالي شناخته شده ولي کنترل آن بعلت ناشناخته بودن عامل بيماري مشکل بوده است . متاسفانه در حال حاضر هم که عامل بيماري مشخص است به دلايل مشروحه زير کنترل بيماري مشکل تر شده است.
1- سابقاً در هر هکتار 250 تا 500 درخت کاشته ميشد در حاليکه امروزه جهت افزايش محصول 1250 تا 2500 درخت در هکتار کاشته ميشود و براي انجام اين امر لزوماً درختاني از واريته هائي که قد و قواره مناسب دارند انتخاب مي شود که اکثراً در مقابل بيماري حساس هستند .
2- تقاضاي بازار خريد و داشتن محصولاتي بظاهر مطلوب باغداران را تشويق ميکند که به کاشت واريته هاي جديدي اقدام کنند که متاسفانه اکثراً در مقابل بيماري آتشک حساس هستند .
3- داشتن درختان زياد و محصول بيشتر در واحد سطح احتمالاً موجب نقصان مکانيزم هاي فيزيولوژيکي طبيعي در دفاع از بيماري ها مي گردد .



شرايط شيوع بيماري:

نظر به اينکه بيماري آتشک در درختاني که رشد زياد دارند شديدتر است لذا بايد در کود دهي (مخصوصاً کودهاي ازوته ) توجه بيشتري مبذول گردد . کوددهي نبايد تابع برنامه ساليانه باشد بلکه بايد ديد درخت کي و چه مقدار کود احتياج دارد . درختان سيب نبايد بيش از 25 تا 30 سانتيمتر و درختان گلابي بيش از 15 تا 20سانتيمتر رشد سر شاخه داشته باشند .
تجربه نشان داده است که در خاک هاي سنگين و کمتر آبکش ، درختان حساسيت بيشتري براي بيماري دارند و دليل اين امر ميزان زياد ازت و همچنين آب ذخيره شده در خاک مي باشد که موجب رشد زياد درخت ميگردد . ميزان ازت در برگ هاي درختان سيب و گلابي حداکثر 2 تا 2.4 درصد توصيه شده است .
حساسيت به بيماري آتشک در خاک هاي اسيدي که قاعدتاً کلسيم و منيزيوم کمتري دارند بيشتر است . نگهداري سطح زيرين خاک با پ هاش حدود 6 و سطح فوقاني خاک با پ هاش 6.5 تا 7 توصيه شده است . نقصان پتاسيم خاک هم موجب حساسيت است و ميزان آن 1.35 تا 1.80 درصد توصيه مي شود .
شرايط ديگر شيوع بيماري داشتن رطوبت نسبتاً زياد و باران هاي مکرر ، دماي 21 تا 27 درجه سانتيگراد ، طولاني بودن دوره گل در شرايط سرد و رطوبي فصل بهار ونيز حضور باکتري در شانکر ها مي باشد .

علائم بيماري:

در اوايل بهار ، حدود دو هفته قبل از باز شدن گل ها ، گلبرگ ها آب سوخته ، قهوه اي رنگ و سپس سياه مي شوند و روي درخت باقي مي مانند . شاخه هاي کوچک پژمرده و سياه رنگ شده و بعضاً با 180 درجه خميدگي عصائي شکل مي شوند . روي بعضي از شاخه هاي قديمي که از طريق گل ها و شاخه هاي کوچک آلوده مي شوند شانکر هاي چروکيده و بعضاً فرو رفته تشکيل مي شود که ممکن است شکاف برداشته و چوب زيرين نمايان گردد . مايع کرم رنگي که حامل ميليون ها باکتري مي باشد از شانکرها خارج مي شود و در شرايط رطوبي بطرف پائين روي تنه و شاخه ها سرازير مي شود . حشرات با اين ترشحات آلوده شده و هر کدام با بيش از يکصد هزار باکتري موجب آلودگي گل ها مي شود .
علائم بيماري روي ميوه بستگي به زمان آلودگي دارد. اگر آلودگي زودتر اتفاق بيافتد ، ميوه کوچک مانده و تغيير رنگ ميدهد و به حالت چروکيده روي درخت باقي مي ماند .
در صورتيکه ديرتر آلوده شود به اندازه ميوه نارس چروکيده نشده و تغيير رنگ نمي دهد .ميوه هاي آلوده که با تگرگ يا حشرات آسيب ديده اند به رنگ هاي قرمز ، قهوه اي يا سياه در مي آيند . از ميوه هاي آلوده ممکن است قطرات مايع زرد رنگ باکتري خارج شود .

چرخه بيماري:

زماني که شرايط محيط مساعد شد باکتري در شانکر که از سال گذشته در آن زمستان گذراني کرده است بسرعت با تقسيم سلولي تکثير يافته و مايع کرم رنگ، شيرين و چسبنده اي به نام Bacterial Ooze توليد مي کند . حشرات باکتري را به گل ها ، برگ ها وشاخه هاي تازه منتقل مي کنند . در بهار و در دماي مساعد بين 18 تا 30 درجه سانتيگراد مدت زمان بين آلودگي و ظهور بيماري حدود 5 روز است . در شاخه هاي جديد آلودگي بسرعت در حدود روزانه 15 سانتيمتر پيشرفت مي کند . باکتري از طريق شاخه هاي جديد بشاخه هاي قطورتر و تنه اصلي ميرسد و در آنجا با تشکيل شانکر ها زمستان گذراني مي کند تا سال بعد چرخه بيماري را آغاز کند .

حشرات از قبيل زنبور ، مورچه ، حشرات پردار ، شته و سوسک به اين ترشحات جلب شده و باکتري را به گل هاي باز شده منتقل مي کند . اين عمل با کمک باد و باران تشديد مي شود . باکتري در گل هاتکثير يافته و بسرعت بطرف ساقه حرکت مي کند و در زمان کوتاهي تمامي گل ها ، برگ ها و ميوه ها در محل آلودگي ميميرند . شاخه هاي جوان نيز از طريق منافذ برگ ها و زخم ها ، آلوده و سياه رنگ شده و مي ميرند . قابل توجه است که تنها يک شانکر فعال ميتواند ميليون ها باکتري توليد کرده و تمامي باغ را آلوده نمايند .

كنترل بيماري :

1 ــ هرس

نظر به اينکه باکتري در شانکر ها زمستان گذراني مي کند لذا حذف آنها از شدت بيماري در سال بعد جلوگيري مي کند . بهتر است هرس در زمستان انجام شود چون زمانيکه برگ ها روي درخت باشند بعضي از شانکر ها قابل رويت نخواهند بود . در بهار يا اوايل تابستان هرس نبايد انجام شود زيرا ممکن است موجب سرايت بيماري به قسمت هاي سالم درخت گردد . شاخه هاي آلوده 15 سانتيمتر پائين تر از ناحيه سياه شده حذف شود . هرس شاخه هاي کوچک ممکن است اواخر تابستان انجام شود ولي حذف شاخه هاي قطور بايد در اواخر زمستان انجام شود زيرا حذف آنها در آن زمان ممکن است موجب رويش جديد باشد .

هرس بايد در هواي خشک انجام شود و هرس در فصل رويش حداقل 30 سانتيمتر پائين تر از قسمت آلوده که تغيير رنگ يافته است بعمل آيد و در صورتيکه فقط چند درخت آلوده وجود داشته باشدممکن است باحذف قسمت هاي آلوده بطور دقيق ، از اشاعه بيماري به ساير درختان جلوگيري شود . براي جلوگيري از بيماري و شيوع آن لازم است درختان همه روزه مورد بازرسي قرار گيرد و قسمت هاي آلوده حذف شود.

وسايل هرس در فاصله هر برش بايد با محلول 10% مايع سفيد کننده ضد عفوني شود . در صورتيکه در تنه درختان آلوده ، هرس امکان نداشته باشد ، بايد شانکر از 2.5 سانتيمتر ازطرفين زخم و 7 سانتيمتر از بالا و پائين آن با چاقوي تيز تا رسيدن به نسج سالم برداشته شود و با رنگ بوردو پر شود


2ــ مبارزه شيميائي

1ــ سمپاشي با ترکيب بوردو ( 100ــ 0.75 ــ 0.25 ) شامل 1% روغن قبل از باز شدن شکوفه ها توصيه مي شود .

Professor of Plant Pathology , The Pensylvania State University ,U.S.A. , 12 May 1999

2ــ سمپاشي با ترکيب بوردو باضافه 1% روغن قبل از باز شدن شکوفه ها توصيه مي شود .

Fire Blight Management , U.S.A. internet 2002 )

3ــ سمپاشي با ترکيب بوردو ( 100ــ 0.75 ــ 0.75 ) قبل از باز شدن شکوفه ها توصيه مي شود .

University of Illinois , U.S.A . September 19

4ــ سمپاشي با ترکيب بوردو در اواخر دوره خواب درختان بشرطي که تمامي درخت را بپوشاند توصيه مي شود . بهتر است ترکيب بوردو با روغن مخلوط گردد . اين سمپاشي بيماري اسکاب سيب را نيز کنترل مي کند .

Presented by Professor Paul W. Steiner , at the State Horticultural
Association of Pennsylvania Annual Meeting . U.S.A. January 2000

5ــ براي کنترل آتشک سمپاشي با ترکيب بوردو 1% قبل از شروع زمان رويش و استربتومايسين 100 پي پي ام سه نوبت در زمان گل توصيه مي شود .

W. Hal Shaffer ,Department of Plant Pathology , University of Missouri , Columbia , U.S.A. 1999

6ــ براي کنترل آتشک سمپاشي با ترکيب بوردو 1% باضافه روغن در اواخر دوره خواب درختان توصيه مي شود .

Utah Plant Diseases Control , U.S.A. February 1993

7ــ براي کنترل بيماري آتشک سمپاشي با ترکيب بوردو در دوره خواب درختان توصيه مي شود .


8ــ براي کنترل بيماري آتشک در اواخر زمستان شاخه هاي آلوده 15 سانتيمتر پائين تر از محل آلودگي هرس شود و با ترکيب بوردو سمپاشي شود .

University of Minnesota ,Yard and Garden Clinic , Chad J. Behrendt, Ph.D and Crystal M. Floyd , U.S.A. 1999..

9ــ براي کنترل بيماري آتشک سمپاشي با ترکيب بوردو (100 ــ 0.75 ــ 0.25 ) باضافه 1% روغن در اواخر زمستان توصيه مي شود .

The University of Tennessee , Steve Bost , Professor and Alan Windham , U.S.A.

10ــ براي کنترل بيماري آتشک سمپاشي با ترکيب بوردو (100 ــ 0.75 ــ 0.25) در دوره گل يک يا دو دفعه بفواصل 4 روز توصيه مي شود .